Πότε κάνουμε τον σταυρό μας

(φωτογραφία από βιβλίο Θρησκευτικών Γ Δημοτικού)

-Κάνουμε τον σταυρό μας:

1. Μόλις ανάψουμε το κερί μας.

2. Όταν μπαίνουμε στους Ιερούς Ναούς και όταν βγαίνουμε από αυτούς.

3. Στην αρχή κάθε ακολουθίας.

4. Σε κάθε Τριαδική εκφώνηση.

Δηλαδή κάθε φορά που θα λέγεται ή θα ψάλλεται το: «Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι», η όταν ακούγεται το «… του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος…».

5. Σε κάθε εκφώνηση της Παναγίας:

«Της Παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου, Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας…» που υπάρχει στα Ειρηνικά, Πληρωτικά και Μικρές Συναπτές.

6. Στα Απολυτίκια ή Τροπάρια όταν και όπου ακούγεται το όνομα του Αγίου ή της Αγίας της ημέρας, του Ναού κλπ.

7. Στον Όρθρο, όταν ψάλλεται, επαναλαμβανόμενο, το Μεγαλυνάριο της Παναγίας: «Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ…». Το σταυρό μας είναι προτιμότερο να τον κάνουμε , όταν φθάνει η ψαλμωδία στο: «…την όντως Θεοτόκον …», για να τονίζεται η πίστη ότι εγέννησε Θεόν.

8. Στη Μικρή και Μεγάλη Είσοδο, όταν περνούν από μπροστά μας το Ευαγγέλιο και τα Τίμια Δώρα.

9. Στον Τρισάγιο Ύμνο: «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς».

10. Στο «Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν…» το οποίο επαναλαμβάνεται τρις. Μαζί με το σταυρό μας σ’ αυτήν την περίπτωση κάνουμε κάθε φορά και μία μικρή μετάνοια.

11. Πριν από το τέλος του Εσπερινού, όταν ο Ιερέας λέγει το «Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά το ρήμα σου εν ειρήνη ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου…».

12. Στις απολύσεις των ακολουθιών (Εσπερινού, Όρθρου και λοιπών ακολουθιών), καθώς και στην απόλυση της Θείας Λειτουργίας.

13. Κάθε άλλη φορά, κατά τις διάφορες αιτήσεις του Ιερέα , εφ’ όσον αυτό αναπαύει ή ευχαριστεί τον πιστό.

14. Όταν προσκυνούμε τις άγιες Εικόνες ή άγια Λείψανα.

15. Πριν κοινωνήσουμε και μετά τη Θεία Κοινωνία.

ΔΕΝ κάνουμε τον σταυρό μας:

1. Όταν μας θυμιάζει ο Ιερέας. Στις περιπτώσεις αυτές αντί σταυρού, κάνουμε μια υπόκλιση της κεφαλής ευχαριστούντες τον Ιερέα για την τιμή που μας κάνει: Μετά τις άγιες Εικόνες να θυμιάζει και εμάς, ως εικόνες του Θεού! Εάν καθόμαστε, πρέπει να σηκωνόμαστε.

2. Όταν στην αρχή του Όρθρου αναγινώσκεται ο Εξάψαλμος.

Το σταυρό μας μπορούμε να κάνουμε στην αρχή και στο τέλος του Εξάψαλμου. Σ’ όλη όμως τη διάρκεια αυτού, ακόμη και στο μέσον του, όταν λέγουμε τα «Δόξα… Και νυν… Αλληλούια…» ΔΕΝ κάνουμε το σταυρό μας, αλλά παρακολουθούμε «εν πάση σιωπή και κατανύξει» τον Αναγνώστη, ο οποίος «μετ’ ευλαβείας και φόβου Θεού», διαβάζει τον Εξάψαλμο. Διότι ο χρόνος αυτός της αναγνώσεως προεικονίζει το χρόνο της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου, κατά τη διάρκεια του οποίου με φόβο και τρόμο θα αναμένουμε την τελική κρίση Του για εμάς. Και, όπως τότε, έτσι και τώρα θα πρέπει σιωπώντες, όρθιοι, ακίνητοι, χωρίς μετακινήσεις η, προπαντός, χωρίς και τους παραμικρούς θορύβους, να παρακολουθούμε την ανάγνωση αυτή. (Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις εσπερινές ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας, οι οποίες είναι ο Όρθρος της επομένης. Διότι τότε, αφηρημένοι, μπαίνουμε στους Ναούς χωρίς να προσέχουμε, εάν εκείνη την ώρα διαβάζεται ο Εξάψαλμος. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να παραμένουμε ακίνητοι στην είσοδο του Κυρίως Ναού και μετά το πέρας της αναγνώσεως να μετακινούμαστε για να καταλάβουμε τη θέση μας).

3. Όταν φιλάμε το χέρι Ιερωμένου.

Η συνήθεια ορισμένων να κάνουν το σταυρό τους πριν φιλήσουν το χέρι του Επισκόπου ή Ιερέα ή οποιουδήποτε ρασοφόρου είναι λανθασμένη. Το σταυρό μας τον κάνουμε, όταν ασπαζόμαστε τις άγιες Εικόνες και όχι όταν ασπαζόμαστε το χέρι του Ιερωμένου. Όταν λοιπόν πρόκειται να επικοινωνήσουμε ή να συναντηθούμε με Ιερωμένο, μπορούμε να πούμε «Ευλόγησον, Δέσποτα ή Πάτερ» ή «Την ευχή σας, Σεβασμιώτατε ή Άγιε Καθηγούμενε ή Πάτερ και κάνοντας μία μικρή υπόκλιση της κεφαλής να ασπαστούμε το δεξί του χέρι, οπότε συνεχίζουμε το διάλογο μαζί του, όπως επιθυμεί ο καθένας. Το ίδιο κάνουμε και φεύγοντας από κοντά του. Λέμε, «Την ευχή σας ή Ευλογείτε, Πάτερ», κάνουμε μικρή υπόκλιση, προτείνοντας τις παλάμες μας σταυροειδώς, ασπαζόμαστε τη δεξιά του και φεύγουμε.

4. Όταν λαμβάνουμε το αντίδωρο από το χέρι του Ιερέα, το οποίο (χέρι) στη συνέχεια το ασπαζόμαστε.

από το : “Λατρευτικό Εγχειρίδιο” σελ. 168,171

του π. Γεωργίου Κουγιουμτζόγλου

http://www.ierovima.gr/pages/article.aspx?id=5514

http://paterikos.blogspot.gr

Aν δέν αξιοποιεί ό άνθρωπος τά χαρίσματά του πετάει τά δώρα του Θεού.

- Γέροντα, όταν κάποιος έχη τόν λογισμό ότι όλοι ασχολούνται μ' αυτόν κ.λπ., πώς θά τόν διώξη;

- Αυτό είναι τοϋ πειρασμού πού πάει νά τόν άρρωστήση. Νά άδιαφορήση, νά μήν πιστεύη καθόλου σ' αυτόν τόν λογισμό. Ένας λ.χ. πού έχει καχυποψία, άν δη έναν γνωστό του νά μιλάη σιγά σέ έναν άλλον, σκέφτεται: «γιά μένα λέει δέν το περίμενα άπ' αυτόν!», ενώ εκείνοι γιά άλλο θέμα συζητούν.

Και άν δέν προσέξη, εξελίσσεται σιγά-σιγά καί πού φθάνει!
Νομίζει ότι τόν παρακολουθούν, ότι τόν καταδιώκουν. Ακόμη καί άν εχη συγκεκριμένα στοιχεία ότι οι άλλοι ασχολούνται μ' αυτόν, νά ξέρη ότι καί αυτά ό ίδιος ο εχθρός τά έχει ταιριάξει έτσι, γιά νά τόν πείση. Καί πώς τά συνδυάζει ό διάβολος!
Γνωρίζω έναν νέο πού, ενώ είναι εξυπνότατος, πιστεύει στον λογισμό του πού του λέει ότι δεν είναι ισορροπημένος. Με το να δέχεται τους λογισμούς πού του φέρνει τό ταγκαλάκι, τού έχουν δημιουργηθη ένα σωρό κόμπλεξ.
Έκανε απόπειρα αυτοκτονίας, έχει λειώσει τους γονείς του. Ό Θεός τού έδωσε δυνάμεις και χαρίσματα, άλλα όλα του τά αχρηστεύει ό εχθρός, καί έτσι βασανίζεται καί αυτός καί οί άλλοι.
Δεν μπορώ νά καταλάβω γιατί τους δέχονται αυτούς τους ταγκαλακίστικους λογισμούς καί κάνουν την ζωή τους βασανισμένη, τά βάζουν καί με τον Θεό, πού τόσο πολύ μας ευεργετεί καί μας αγαπάει.
Όσα καί εάν πής σε έναν τέτοιον άνθρωπο, δέν ωφελεί. Έάν δέν πάψη νά πιστεύη τους λογισμούς πού τοϋ φέρνει ό εχθρός, μόνον πού θά κουράζεσαι.
- Γέροντα, ό ευαίσθητος είναι ψυχικά αδύνατος, είναι άρρωστος;
- Όχι, τό φιλότιμο καί ή ευαισθησία είναι φυσικά χαρίσματα, άλλα κατορθώνει δυστυχώς ό διάβολος νά τά εκμεταλλεύεται. Έναν ευαίσθητο άνθρωπο τον κάνει συχνά νά μεγαλοποιή τά πράγματα, γιά νά μήν μπορή νά σηκώση κάποια δυσκολία ή νά τήν σηκώνη γιά λίγο καί μετά νά κάμπτεται, νά απογοητεύεται, νά ταλαιπωρήται, καί τελικά νά σακατεύεται.
Άν αξιοποίηση τήν κληρονομική ευαισθησία, θά γίνη ουράνια. Άν άφήση νά τήν εκμεταλλευθή ό διάβολος, θά πάη χαμένη.

Γιατί, άν δέν αξιοποιή ό άνθρωπος τά χαρίσματα του, τά εκμεταλλεύεται ό διάβολος. Έτσι πετάει τά δώρα του Θεού.
Αντί νά εύγνωμονή τόν Θεό, τά παίρνει όλα ανάποδα. Ό ευαίσθητος, όταν πιστεύη στον λογισμό του, μπορεί νά κατάληξη ακόμη καί στο ψυχιατρείο, ενώ ό αδιάφορος μέ τό «δέν βαριέσαι» δέν πάει βέβαια καλά, άλλα τουλάχιστον δέν καταλήγει καί στο ψυχιατρείο. Γι' αυτό τό ταγκαλάκι κυνηγάει τους ευαίσθητους ανθρώπους.
Άλλοι πάλι βάζουν έναν λογισμό, ή μάλλον τό ταγκαλάκι τους φέρνει έναν λογισμό, ότι έχουν κληρονομική επιβάρυνση, και προσπαθεί νά τους πείση νά πιστέψουν ότι κάτι έχουν. Τους φοβίζει, γιά νά τους ζαλίση και νά τους αχρηστέψη στά καλά καθούμενα. Άλλα και κάτι κληρονομικό άν υπάρχη, μπροστά στην Χάρη τοϋ Θεού τίποτε δεν μπορεί νά σταθή. 

Θυμάστε τον Άγιο Κυπριανό πού άπό μάγος έγινε Ιεράρχης της Εκκλησίας και Μάρτυς Χριστού;
Ό Μωυσής πάλι ό Αιθίοπας άπό ληστής έγινε πιο ευαίσθητος από πολλούς μεγάλους Πατέρες. Σε τί κατάσταση έφθασε! 

Όταν πήγε νά τον δη ό Άγιος Μακάριος, τόν ρώτησε: «Τί νά κάνω; με ενοχλεί ό κόσμος και δέν μπορώ νά βρω ησυχία». Και εκείνος του είπε: «Μωυσή, Μωυσή, είσαι πολύ ευαίσθητος. Νά πάς στην Πετραία Αραβία, γιατί δέν μπορείς εσύ νά δίωξης τόν κόσμο!».
Πέρασε στην ευαισθησία και τόν Μέγα Αρσένιο πού ήταν από αρχοντική οικογένεια, μορφωμένος, καλλιεργημένος άνθρωπος, ενώ εκείνος ήταν ένας ληστής. Νά, βλέπεις ή Χάρις τού Θεού τί κάνει! Άλλα είχε πολλή ταπείνωση.

1. Ό Γέροντας χρησιμοποιούσε αυτήν τήν λέξη μέ τήν σημασία του «χαζούλικος».
Απόσπασμα από τις σελίδες 41-44 του βιβλίου:
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
ΛΟΓΟΙ Γ

http://1myblog.pblogs.gr/ 

http://paterikos.blogspot.gr

Αισθητική και Θεολογική ανάλυση της εικόνας της Γέννησης του Χριστού

Γράφει ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Ιωάννης Σκιαδαρέσης
Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ

Εισαγωγικά Σχόλια

Τη σοβαρότητα και το βάθος που χαρακτηρίζουν το σωτήριο γεγονός της Γέννησης του Κυρίου, που θα γιορτάσουμε σε λίγες μέρες, απειλεί να παρα­μορφώσει μια συνήθη τάση ειδυλλιακής και ρομαντικής προσέγγισής του. Η ειδυλλιακή και ρομαντική αυτή προσέγγιση δεν είναι μια αθώα τάση, συμβατή προς ανθρώπινες ροπές, αλλά συνιστά παρέκκλιση από τα ορθόδοξα παραδεδομένα μας, παρέκκλιση προς την οποία γλιστράει πολλές φορές θεληματικά ο άνθρωπος του καιρού μας, ο οποίος συχνά αντί για χρήση γνήσιων αναγεννητικών φαρμάκων, με στόχο την υπέρβαση της τυραννίας του θανάτου, προτιμάει απλά παυσίπονα ή και ναρκωτικά για μια πρόσκαιρη φυγή από την πεζή και ένοχη καθημερινότητα. ΓιΆ αυτό στο τέλος κι ο πλούσιος διάκοσμος των ημερών αυτών και η ευσεβιστική φιλολογία και στάση μας δεν είναι τίποτε παραπάνω από ένα καλοστημένο και γενικευμένο καμουφλάζ. Κάτω κι απΆ τα πιο ψηλά χριστουγεννιάτικα δένδρα και τις πιο φαντασμαγορικά στολισμένες πλατείες με τα πολλά φώτα, χάσκει η ανατριχιαστική παγωνιά του θανάτου και η απουσία μιας αυθεντικής ζωής. Βασιλεύει ουσιαστικά το πυκνό σκοτάδι.

Η εκκλησία μας όμως, δεν παύει να καλεί τα μέλη της σε μια δυναμική πάλη κατά της εκτροπής που πιο πάνω ανέφερα ή, για να εκφρασθώ ορθότερα, δεν παύει από το να μας προφυλάσσει από παντός είδους μονομέρειες και μονοφυσιτισμούς, που γεννούν εκτροπές. Όπλα της: τα βιβλικά κείμενα, η υμνολογία και η αγιογραφία της. Με τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει ή αποδίδει το μυστήριο της Γέννησης και στις τρεις αυτές φανερώσεις της, κρατάει και αυτό και εμάς στην αλήθεια: Από τη μια δεν το υποβαθμίζει σε μια ρομαντική ιστορία ή σε ένα ειδυλλιακό επεισόδιο του μακρινού παρελθόντος· ούτε το μεταβάλλει σε νεκρό αντικείμενο της σκέψης. Από την άλλη δεν μας αφήνει περιθώρια να το βλέπουμε απλά ως ένα χρειαζούμενο και γιΆ αυτό διατηρητέο εξάρτημα των ηθών και των εθίμων του τόπου μας αλλΆ ούτε και ως μια αφορμή μόνο για ανάπαυλα από τον καθημερινό μας μόχθο. Θεωρώντας το στις πραγματικές του διαστάσεις, μας καλεί να το βιώσουμε ένδον της υπάρξεώς μας. Μας υποβάλλει την ανάγκη μιας σοβαρής προσκύνησής του και ενός νηφάλιου γιορτασμού, που μεταμορφώνει την ασθένειά μας ή την οσμή του θανάτου σε χαρά, σε ελπίδα υπέρβασης όλων των αρνητικών της καθημερινότητας και σε γεύση μιας άλλης ζωής. Οι τόνοι είναι μεν γιορταστικοί και θριαμβευτικοί, απέχουν όμως από αυτό που καλούμε ανθρώ­πινο κομπασμό και τυραννία του εγώ. Καλούν σε δοξασμό του γεννηθέντος Θεού ταυτόχρονα όμως και σε δοξασμό του ανθρώπου, τον οποίο εκείνος προσέλαβε, εδόξασε και εθέωσε· Αυτός όμως ο δοξασμός υποβάλλει ταυτόχριονα συστολή και ταπείνωση.

Σήμερα όμως ο λόγος για την εικόνα της Γέννησης. Τη λαμπρή αυτή φανέρωση της πίστης, της ζωής και του πολιτισμού της Ορθόδοξης εκκλησίας μας. Ας εξειδικεύσουμε λοιπόν τις αναφορές μας σΆ αυτήν. Και πρώτα απΆ όλα ας προτάξουμε, τρεις γενικές εκτιμήσεις:

α) Στη βυζαντινή εικόνα της γέννησης, μέσα σε μια συμφωνία χρωμάτων, διαστάσεων, θεμάτων και μορφών αποτυπώνεται η ισορροπία και το συναμφότερο. Κυριαρχεί το θεανθρώπινο. Καμιά μονομέρεια από τις συνηθισμένες. Όλος ο Θεός παρών στην εικόνα και ταυτόχρονα όλος ο άνθρωπος. Σε μια σώζουσα ενότητα και ισορροπία. Η εικόνα δεν ιστορεί ένα γεγονός, στο οποίο δρα μονάχα ο Θεός. Ούτε μια πράξη που αρχίζει και τελειώνει στα ανθρώπινα όρια. Εδώ ο Θεός ευδοκεί και γίνεται άνθρωπος και το ανθρώπινο γένος, στο πρόσωπο της θεοτόκου, συνευδοκεί στο να συναντηθεί με τον Θεό. Και κάθε κτιστό μετέχει σΆ αυτή τη συνευδοκία. Για να γίνει εξαιτίας του Χριστοῦ ο άνθρωπος Θεός. Να πληρωθούν τα σύμπαντα χαράς.

β) Η βυζαντινή εικόνα, σε αντίθεση με ό,τι θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς για τη δυτική, ενώ δεν ανθρωποποιεί το γεγονός ή δεν το αποτυπώνει αποκλειστικά σε ένα οριζόντιο – μόνο ανθρώπινο, άρα κοσμικό επίπεδο, δεν μας εξάγει από το λίκνο μας, που είναι η γη μας. Δεν μας κάνει αιθεροβάμονες. Μας κρατάει, κατἀρχάς προσγειωμένους στο ανθρώπινο και το κτιστό. Μέσα στην ιστορία μας. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να μας βγάλει απΆ αυτήν γιατί μέσα σ΄ αυτή την ιστορία, την ανθρώπινη, εισέβαλε «το παιδίον» Ιησούς[1] και έκτοτε τη χειραγωγεί, παρά τα φαινόμενα, προς τον τελικό της δοξασμό. Ωστόσο, η εικόνα της Γέννησης δεν μας εγκλωβίζει σΆ αυτήν ασφυκτικά. Μας προσανατολίζει προς ορίζοντα πλατύ και φωτεινό. Στον ορίζοντα του μυστηρίου της σάρκωσης. «Στη Βυζαντινή αγιογραφία», όπως θα πει ο Φώτης Κόνυογλου, «ζωγραφίζεται η Γέννηση του Χριστού σαν ένα πράγμα αποκαλυπτικό, χωρίς να πάψει να είναι μαζί και επίγειο. Τα υπερφυσικά ενώνονται με τα φυσικά, η ουράνια δόξα με την ταπεινότερη φτώχεια»[2]

γ) Ένας διάχυτος στην εικόνα δραματικός τόνος συμπορεύεται με ένα χαρμόσυνο. Και ενώ ο πρώτος, ο δραματικός, υποβάλλει μια σιωπηλή προσκύνηση («ράον σιωπή»[3]) ο δεύτερος, ο χαρμόσυνος, ωθεί σε δοξαστικά σκιρτήματα. Έχουμε δηλ και εδώ να κάνουμε με τη γνωστή μας από τη Μ. Εβδομάδα χαρμολύπη. Και αυτή η ανάκραση βιωμάτων είναι που εξασφαλίζει ισορροπία Με άλλα λόγια, θα έλεγα πως από κάθε πτυχή της εικόνας αναδύεται η θεανθρωπότητα, με βάση την οποία εξασφαλίζεται το ενιαίο μυστήριο της σωτηρίας μας, το μυστήριο δηλ που μας διατηρεί σώους τουτέστιν ολοκλήρους, εικόνες και απαυγάσματα του Θεανθρώπου Ιησού. Κάθε πτυχή της υποβάλλει το μυστήριο, το οποίο ενεργείται εντός της ιστορίας όχι μια χρονική στιγμή αλλά απΆ αιώνων και εις το διηνεκές. ΓιΆ αυτό και στη βυζαντινή εικόνα της Γέννησης, όσο παράδοξο κι αν φαίνεται αυτό στους αμύητους, αλληλοπεριχωρούνται, όπως θα δούμε, Γέννηση, Θεοφάνια, Σταύρωση, Ταφή, Ανάσταση. Όλα δηλ τα εν Χριστώ γεγονότα της θείας οικονομίας. Όλα ενοποιούνται. Όλα συνάπτονται. Όλα παραπέμπουν εις άλληλα. ΓιΆ αυτό και ο προσκυνητής της εικόνας της Γέννησης ενώ προσκυνεί τη Γέννα δεν χάνει την προοπτική της που είναι η σταύρωση, το πολυδιάστατο πάθος, η ταφή και η ανάσταση. Αποτρεπόμενος από κατατμήσεις, απελευθερωμένος από το χρόνο, ο πιστός διαβαίνει διΆ όλων, σώζεται διΆ όλων και προσκυνεί τον όλο Χριστό.

Μετά τις τρεις αυτές εισαγωγικές γενικές εκτιμήσεις καιρός να προσεγγίσουμε αναλυτικότερα την εικόνα.

Τα επί μέρους στοιχεία της εικόνας

Στη βυζαντινή εικόνα της Γέννησης, σε αντίθεση με ό,τι συνήθως συμβαίνει σε πίνακες της Δύσης, το σκηνικό της παράστασης δεν δημιουργείται από κάποιον πύργο ή κάποιο ανάκτορο με τις σχετικές κιονοστοιχίες του ή έστω από κάποια οικία. Δεν συναντάται ούτε καν στάβλος με τα σχετικά εξαρτήματά του (άχυρα κλπ). Ένα βουνό, ένα σπήλαιο χωμένο μέσα στο βουνό, μια φάτνη-μνήμα κείμενη στο σπήλαιο και πέριξ δυο ζώα είναι τα κύρια στοιχεία του σκηνικού αυτού και μάλιστα τα ένδον του σπηλαίου. Έξω από αυτό ο Ιωσήφ, οι άγγελοι, οι μάγοι, οι ποιμένες, το αστέρι, διάσπαρτα λίγα πρόβατα και δένδρα προσθέτουν το δικό τους χρώμα.

Αρχίζουμε με το βουνό. Είναι παρόμοιο με αυτό της εικόνας της Αναστάσεως. Αν και βραχώδες και τραχύ, χωρίς να είναι χιονισμένο, είναι εύχαρι, ειρηνόχυτο, φωτεινόχρωμο. Θαρρείς σκιρτά κι αυτό υπακούοντας στην προτροπή του ορθρινού ύμνου «σκιρτήσατε τα όρη Χριστού γεννηθέντος»[4]. Λούζεται όχι από μια εξωτερική φυσική πηγή φωτός, αλλά από το ίδιο το απαστράπτον γεγονός της γέννησης του Χριστού που είναι η ανατολή στον κόσμο του νοητού ήλιου της δικαιοσύνης. Θα έλεγε κανείς απλά πως μοιάζει, με τρίγωνο. Θα προτιμούσα να το παρομοιάσω με σκηνή, οπότε η αναγωγή στον λόγο του Ευαγγελιστή Ιωάννη στο τέταρτο ευαγγέλιο «ο λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν»[5] ή στο λόγο της Αποκάλυψης «και ιδού η σκηνή του θεού μετά των ανθρώπων»[6] είναι προφανής και ο συμβολισμός του βουνού εμφανής: Είναι το μεσσιανικό όρος που «από της χέρσου και ακάνθης έσται εις βόσκημα προβάτου»[7]. Είναι, με άλλα λόγια, το όρος Σιών, τουτέστι η εκκλησία. Μέσα σΆ αυτήν και γιΆ αυτήν γεννιέται ο Μεσσίας. Μέσα σΆ αυτήν λατρεύεται ο Χριστός και μέσα σ΄ αυτήν αναγεννάται και λαμπρύνεται ο πιστός.

Στο κέντρο αυτού του φωτεινόχρωμου βουνού ζωγραφίζεται ανοιγμένο σπήλαιοκαι στο κέντρο αυτού του σπηλαίου τοποθετείται ο Χριστός «κείμενος εν φάτνη»[8], όπως θα πει ο ευαγγελιστής Λουκάς.

Ως γνωστό από τους ευαγγελιστές που διηγούνται τη Γέννηση (Ματθαίος –Λουκάς) κανείς δεν κάνει λόγο για σπήλαιο, ως τον συγκεκριμένο τόπο γέννησης του Ιησού. Ο μεν Ματθαίος μιλάει για οικία, όπου οι εξ Ανατολών μάγοι «είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού»[9]· ο δε Λουκάς για φάτνη, όπου η θεοτόκος «ανέκλινεν αυτόν» «διότι ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι»[10]. Πρώτη φορά λόγος για σπήλαιο, ως τόπο γέννησης του Χριστού, γίνεται στο απόκρυφο πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου[11], πληροφορία που εναρμονίζεται κάπως με τη φάτνη για την οποία μιλάει ο Λουκάς και υιοθετείται έκτοτε από την αγιογραφία, την υμνολογία και τις παραδόσεις μας.

Το σπήλαιο, σε αντίθεση με το εύχαρι και φωτισμένο βουνό εντός του οποίου βρίσκεται, είναι σκοτεινόχρωμο. Το βαθύ σκοτάδι του αποτελεί προφανώς εικονική έκφραση της πριν από το Χριστό απουσίας του φωτός από τον κόσμο μας. Αποδίδει τη σκιά του θανάτου και την άβυσσο του κακού στην πιο φρικτή τους πυκνότητα. ΣΆ αυτό το σκοτάδι έλαμψε το φως –Χριστός.

Όντως στο στοιχείο του σπηλαίου και του σκοταδιού του συναντάται αριστοτεχνικά ο προφητικός λόγος του Ησαϊου, σύμφωνα με τον οποίο «ο λαός ο καθήμενος εν σκότει, είδε φως μέγα· οι κατοικούντες εν χώρα και σκιά θανάτου φως λάμψει εφ´ ημάς»[12] με τον ευαγγελικό λόγο του Ιωάννη «και το φως εν τη σκοτία φαίνει»[13]. Το ίδιο καθαρά θα πει το πρώτο ιδιόμελο της λιτής των Χριστουγέννων «ὁ ουρανός και η γη σήμερον προφητικώς ευφραινέσθωσαν. ¶γγελοι και άνθρωποι πνευματικῶς πανηγυρίσωμεν, ότι Θεός εν σαρκί επέφανε, τοις εν σκότει και σκιά καθημένοις, γεννηθείς εκ γυναικός» και ο σχετικός ύμνος στον εσπερινό των Θεοφανίων «πού γαρ είχε το φως σου λάμψαι ειμή τοις εν σκότει καθημένοις;»[14].

Εδώ λοιπόν μέσα στο σκοτάδι ανέτειλε το φως και έδυσε το σκότος. Εδώ καθεύδοντες «εύρομεν την αλήθειαν»[15]. Εδώ «ήλθεν, εφάνη το φως το απρόσιτον»[16]. Εδώ ο γνωστός μύθος του σπηλαίου του Σωκράτη[17] αντιστρέφεται: Δεν εξέρχεται από το έρεβος της άγνοιας και του ζόφου ο φιλόσοφος νους για να ανακαλύψει το φως και να συλλάβει την αλήθεια, αλλά ο Χριστός- με τη σάρκωσή του, από εκστατική αγάπη και έρωτα προς τα πλάσματά του, αυτοαποκαλύπτεται, αυτοφανερώνεται και αυτοπροσφέρεται προς αυτά, ως η αλήθεια, ως το άδυτο φως, και με το θάνατό του «ως φωτός λυχνία …υπό γην ως υπό μόδιον κρύπτεται και διώκει τον εν άδη σκοτασμόν» για να θυμηθούμε τα εγκώμια της Μ. Παρασκευής.

Τρίτο στοιχείο του σκηνικού: η φάτνη που βρίσκεται στο κέντρο της σπηλιάς και μέσα σΆ αυτή σπαργανωμένο, φασκιωμένο, όπως παλιά φασκιώνονταν τα βρέφη, και ανακεκλιμένο σαν σαβανωμένο το «παιδίον» Ιησούς.

Θα πρέπει να προσέξει κανείς εδώ ότι στην εξεικόνιση του βρέφους συμπλέκονται στοιχεία της Γέννησης με στοιχεία του πάθους και της ταφής του Χριστού. Σπαργανωμένος «καθάπερ βροτός ο τη ουσία αναφής»[18] γεννηθείς Χριστός, «κείμενος εν τη φάτνη», όπως λέει το κείμενο του Λουκά, παραπέμπει οπτικά σε μορφές νεκρών στον τάφο (ας θυμηθούμε την εικόνα του Λαζάρου εξερχόμενου από το μνήμα ή τον Χριστό περιτυλιγμένον τα νεκρικά οθώνια και το σουδάριο). Ο βυζαντινός αγιογράφος, υπομνηματίζοντας τα βιβλικά κείμενα που διηγούνται τη Γέννηση του Χριστού, υπό το φως του πάθους του και της Ανάστασής του, ανάγει, όπως το κάνουν ήδη εκείνα, από τη φάτνη στο καινό μνημείο. Από το φασκιωμένο βρέφος της Βιθλεέμ στον περιβεβλημένον τα οθώνια ώριμο νεκρό άνδρα Ιησού της Γεθσημανή. Με άλλα λόγια, ενώ από τη μια ιστορεί τη γέννηση του Χριστού συνιστορεί και προμηνύει παράλληλα και την προοπτική της, δηλ την ταφή και την κάθοδο του Χριστού στον ¶δη. Αντίστοιχα θα κινηθεί ο υμνωδός των εγκωμίων της Μ. Παρασκευής όταν, βλέποντας σε άρικτη ενότητα όλο το μυστήριο, θα ψάλλει:

«επί γης κατήλθες, ίνα σώσης Αδάμ·

και εν γη μη ευρηκώς τούτον, δέσποτα,

μέχρις ¶δου κατελήλυθας ζητών».

Θα πρέπει να προσέξουμε ότι ο Χριστός μέσα στη φάτνη-μνήμα δεν είναι, στη βυζαντινή εικόνα, το γυμνό, απελευθερωμένο από τα φασκιά στρουμπουλό μωρό της Δυτικής τέχνης, το οποίο διαθέτοντας περισσή ευεξία και ζωντάνια, γελάει ευχαριστημένο και παίζει ανέμελα με τα χεράκια του. Αντίθετα κείται μάλλον ως άπνους, ωσεί νεκρός. Η ακινησία του και η όλη του εμφάνιση μοιάζει με εκείνη την κατάπαυση του νεκρού Χριστού τη μεγάλη μέρα του μεγάλου Σαββάτου, κατά την οποία κατέπαυσε ο Χριστός από το αναδημιουργικό του έργο. Φασκιωμένος λοιπόν και οιονεί νεκρός ο μικρός Ιησούς θυμίζει ότι «ώφειλε κατά πάντα τοις αδελφοίς ομοιωθήναι[19]». Και όντως ο Χριστός ανέλαβε ολόκληρη τη φθαρτή φύση του ανθρώπου, στην οποία ανήκει και η μετά την πτώση επισυμβάσα θνητότητά του. Και πέραν αυτού έγινε από τη σύλληψή του άνθρωπος του σταυρού: κυνηγημένος από υποψίες, φόβους, διωγμούς, εξορίες, σφαγές, κοντολογίς αντιμέτωπος με τη βία και την ωμότητα. Και στο τέλος της ζωής του πάνω στο σταυρό πρόβαλλε «κατάστικτος τοις μώλωψι» και όμως «πανσθενουργός»[20].

Αλήθεια, πόσο παιδαγωγεί η βυζαντινή εικόνα στο σημείο αυτό. Επιτρέψτε μου να το υπογραμμίσω. Μέσα απΆ αυτή μας προβάλλεται για προσκύνηση ένας Μεσσίας-λυτρωτής που δεν θαμπώνει. Που δεν απαιτεί. Που δεν επιβάλλεται βίαια ή δυναμικά. Που δεν εκβιάζει ως γίγαντας. Ένας Μεσσίας δούλος. Ένας βασιλιάς όχι με σκήπτρο εξουσίας αλλά με σταυρό. Κι ωστόσο αυτή η αδυναμία του βρέφους Ιησού δεν αποθαρρύνει τον πιστό. Κι ας βιώνει κι αυτός την ωμότητα, τη βία και την τυφλή δύναμη, που ποζάρουν προκλητικά σήμερα, γνωρίζει πως ό,τι ωραίο και αληθινό υπάρχει στην ιστορία το δημιούργησε η αδυναμία της Βηθλεέμ και η μωρία του σταυρού, τουτέστιν το μυστήριο της αγάπης του Θεού εν Χριστώ. Γνωρίζει ότι το τεχθέν που γιορτάζουμε στην καρδιά του χειμώνα είναι η άνοιξη για μια νέα ανθρωπότητα.

¶λλο στοιχείο της εικόνας με βαρύνοντα νοήματα, μη απαντώμενο όμως στις ευαγγελικές διηγήσεις, είναι τα δυο ζώα, ένα βόδι και ένα ονάριο. Πρόκειται για ζωγραφική υπόμνηση των καυτερών, κατά του Ισραήλ και της αποστασίας του, προφητικών λόγων του Ησαϊα; «έγνω βους τον κτησάμενον και όνος την φάτνην του Κυρίου αυτού· Ισραήλ δε με ουκ έγνω και ο λαός με ου συνήκεν»[21]. Θα μπορούσε ωστόσο να δει κανείς στα δυο αυτά ζώα και άλλο σημαινόμενο: Στο ονάριο την ταπεινή μεσσιανική πορεία του Χριστού και στο βόδι, ως θυτικό, την κατάληξη αυτής της πορείας, τη θυσία. Η παρουσία των δυο αυτών ζώων στην εικόνα όχι μόνο συνάπτει Παλαιά και Κ. Διαθήκη, υποδηλώνοντας τη συνέχεια και το ενιαίο του σχεδίου του Θεού, αλλά απευθύνει στους πιστούς που προσκυνούν την εικόνα και ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Μην υστερήσετε έναντι των αλόγων ζώων, που γνωρίζουν τον κύριό τους. Αυτό το αδύναμο βρέφος είναι ο Μεσσίας. Μην την πάθετε σαν τους Εβραίους. Μην πλανηθείτε. Αναγνωρίστε τον. Αυτός εξάγει εκ του θανάτου προς την ζωή όχι μόνο τη δική του ύπαρξη αλλά και την ύπαρξη όλων των λογικών προβάτων «άγων άπαντας προς σέλας ζωηφόρον, Θέος πεφυκώς, εκ πυλών ανηλίων»[22].

Καίρια και επιβλητική θέση, όπως άλλωστε και στο σχέδιο της σωτηρίας, κατέχει στην εικόνα η Θεοτόκος. Φέρει μαφόριο και έχει τις μεγαλύτερες διαστάσεις κάθε άλλου προσώπου της εικόνας, για να ελκύει το βλέμμα του προσκυνητή. Εικονίζεται συχνά ανακεκλιμένη, μεταγενέ­στερα δε και γονατισμένη με σταυρωμένα τα χέρια. (Ας μη μπούμε στους δογματικούς αντικατοπτρισμούς της κάθε μιας από τις τρεις αυτές στάσεις). Να τονίσουμε όμως ότι το πρόσωπό της εκπέμπει πόνο, ευδιάκριτη μητρικότητα και τρυφερότητα όχι μόνο προς το βρέφος Ιησού αλλά και προς την οικουμένη προς την οποία εισήγαγε τον «πρωτότοκο πάσης κτίσεως»[23]. Έχει συνείδηση του τόκου που έφερε αρρήτως στον κόσμο. ΓιΆ αυτό και η απόστασή της είναι τέτοια και τόση από το Χριστό όση επιβάλλει η γνώση από τη μια ότι είναι το σπλάγχνο της κι από την άλλη ότι είναι και δικός της Θεός. Ως προς το πρώτο να θυμηθούμε εδώ, ως σε παρένθεση, ότι ο Χριστός δεν δημιούργησε την ανθρώπινη φύση του από το μηδέν, όπως στην περίπτωση του Αδάμ, αλλά εκτιμώντας και τιμώντας στο έπακρον την εκπροσωπούμενη από την παναγία ανθρώπινη φύση, έκανε και δική του φύση τη φύση της. Αυτονόητο βεβαίως είναι ότι η παναγία διέθετε ό,τι καλύτερο μπορούσε να διαθέσει η ανθρώπινη φύση πριν την σάρκωση του Λόγου και κυρίως διέθετε την προς τον Θεόν αγάπη στην πιο τέλεια μορφή της Με αυτήν την τέλεια μορφή, της προς τον Θεό ανθρώπινης αγάπης, που διέθετε η Παναγία, συναντήθηκε η τέλεια προς τον άνθρωπο αγάπη του Χριστού ¶ρα η γέννηση του Χριστοῦ αποτελεί το αποτέλεσμα της συνάντησης στο πρόσωπο της Θεοτόκου από τη μιά της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο και από την άλλη της αγάπης του ανθρώπου προς τον Θεό.

Επιστρέφοντας στη θέση της Παναγίας στη βυζαντινή εικόνα να προσθέσουμε ότι είναι η συνεσταλμένη, σιωπηλή και σεμνή Παρθένα. Ταπεινός καρπός της προσευχής του Ιωακείμ και της ¶ννας. Όχι αγέρωχη γυναίκα που «καμαρώνει σαν πριγκιπέσσα», όπως θα πει ο Κόντογλου[24] ή σαν μαντόνα-καλλονή της Δυτικής τέχνης. Μια γλυκειά μελαγχολία απλώνεται στο πρόσωπό της, καθώς είναι, από την αρχή κι όλας, μέτοχη της οδύνης και του σταυρού του τέκνου της. ΓιΆ αυτό και ικανή να στεγνώνει έκτοτε τα δάκρυα του πονεμένου.

Απόμακρα, στην άκρη της εικόνας κάτω αριστερά, όπως βλέπει ο πιστός, ο συμπαθέστατος στους πιστούς αλλά και στους αγιογράφους Ιωσήφ. Βρίσκεται εκτός σπηλαίου, όπως ήταν και εκτός διαδικασίας στη σύλληψη του Χριστού[25]. Δεν είναι εξισωμένος με την Παναγία, όπως συμβαίνει στους δυτικούς πίνακες της αναγεννήσεως, οι οποίοι αδιαφορούν για τη θεολογία και εξανθρωπίζουν το μυστήριο, δίνοντάς του κοσμικό χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, ο Ιωσήφ δεν είναι το τρίτο μέλος μιας κλειστής τριμελούς αγίας οικογένειας[26], αλλά το πρόσωπο στο οποίο το σχέδιο του Θεού ανάθεσε μια μόνη λεπτή διακονία : την προστασία της Παναγίας αλλά και του Χριστού κατά τα ανθρώπινα. Εξαιτίας της παρουσίας του Ιωσήφ ο Χριστός μπορούσε να ζει μέσα σε μια οικογένεια. (Εκείνος του παρείχε ένα είδος ανθρώπινου πατρικού μοντέλου). Η εικόνα δίχως άλλο δεν εικονίζει μια, όπως είπαμε, κλειστή οικογένεια. Αν θα ψάχναμε στην εικόνα να επισημάνουμε οικογένεια του Χριστού αυτή θα την βρίσκαμε εντελώς ανοιχτή, ολοένα διευρυνόμενη. Σε μια τέτοια διευρυμένη οικογένεια, που δεν είναι άλλο παρεκτός της εκκλησίας, ανήκει φυσικά και ο Ιωσήφ. Της οικογένειας αυτής αφετηρία και αρχηγός είναι ο Χριστός. Παρατηρείστε τη γραμμή που εκκινεί από τον Ιησού, περνάει στην Παναγία, ύστερα δια του Ιωσήφ εκτείνεται πέραν της εικόνας διαρκώς διευρυνόμενη προς άλλα νοούμενα πρόσωπα. Την ίδια γραμμή δημιουργεί και το εορτολόγιο των ημερών αυτών. Την πρώτη ημέρα των Χριστουγέννων γιορτάζουμε το Χριστό. Τη δεύτερη την Παναγία. Την τρίτη τον Ιωσήφ. Μετά τα νήπια, τον Δαυίδ, τον Ιακώβ, τον Μ. Βασίλειο. Είναι τα τέκνα του Θεού τα πριν διασκορπισμένα που ο θάνατος του Χριστού τα συνήγαγε «εις εν»[27].

Να συμπληρώσουμε λίγα ακόμη στοιχεία για την παρουσία του Ιωσήφ στην εικόνα: Είναι στηριγμένος σε σκήπτρο. Φαίνεται προσβεβλημένος από αμφιβολίες και βυθισμένος σε συλλογισμούς γιατί γίνεται θεατής γεγονότων υπέρ κατάληψιν. «Ζάλην ένδοθεν έχων λογισμών αμφιβόλων ο σώφρων Ιωσήφ εταράχθη» θα μας πει ο ποιητής του Ακαθίστου. Θεωρεί την Θεοτόκον κλεψή­γαμον. Αναρωτιέται «τι το δράμα τούτο, ό εν σοι τεθέαμαι;»[28]. Ομολογεί σαστισμένος: «Από­ρώ και εξίσταμαι και τον νουν καταπλήττομαι». Αιώνιο σύμβολο όσων αρνούνται άλλον κόσμον υπέρ την φύσιν, άλλη γέννηση πέραν της φυσικής. Στους δικούς του ανθρώπινους προβληματισμούς, οι οποίοι στο βάθος εκφράζουν την αθωότητά του και τη μη συμμετοχή του στη διαδικασία της σύλληψης του Χριστοῦ, προστίθενται και οι διαβολές ενός κακόμορφου διαβόλου, ντυμένου με προβιές με κέρατα και ουρά, μεταμορφωμένου στον τσοπάνο Θύρσο[29]. Του υποδεικνύει κατάξερη ράβδο, κυρτωμένη και συντριμμένη, υπόλοιπο της παλιάς του δύναμης, και προφανώς του λέει ειρωνικά και εμπαθώς: Όσο μπορεί η ράβδος αυτή να βλαστήσει, άλλο τόσο μπορεί και η Μαρία να γεννήσει χωρίς τη μεσολάβηση ανδρός. Μην ξεγελιέσαι….Ο Ιωσήφ προς στιγμήν περνάει την προσωπική του καταιγίδα. Όμως, «χρηματισθείς υπό αγγέλου και τους προφήτας ερευνήσας» υπερβαίνει τις αμφιβολίες. Βεβαιώνεται «ότι Θεόν γεννήσει η Μαρία ανερμηνεύτως»[30]. Ωστόσο, η βυζαντινή εικόνα με την παράσταση, επηρεασμένη και από τα απόκρυφα ευαγγέλια, υπενθυμίζει την τραγικότητα της ανθρώπινης αμφιβολίας που η υπέρβασή της επιτυγχάνεται μόνο με το φωτισμό του πνεύματος και τον προσωπικό άθλο της πίστης. Είναι άξιο προσοχής ότι και τον Ιωσήφ και όλους η Παναγία μας βλέπει με συμπάθεια. Θα έλεγα ότι κιΆ αυτόν και όλους εμάς, προς τους οποίους είναι στραμμένη, παραπέμπει με σιγουριά προς τον Χριστό. Επαναλαμβάνει εκείνο το «ό, τι αν λέγει υμίν, ποιήσατε»[31] που είπε στους διακόνους στο γάμο της Κανά. Αυτό είναι άλλωστε το μόνιμο έργο της: Να παραπέμπει την εκκλησία στον Χριστό και να βεβαιώνει ότι στο πρόσωπό του οι άνθρωποι αποκτούν σιγουριά και ασφάλεια.

¶λλα πρόσωπα της διευρυμένης οικογένειας του Χριστού αλλά και της εικόνας είναι οι μάγοι. Αν και ο ερχομός τους στη Βηθλεέμ δεν συμπίπτει χρονικά με τη γέννηση, οι αγιογράφοι τους θέλουν παρόντες σΆ αυτήν. (Τόπος και χρόνος στη βυζαντινή αγιογραφία συναιρούνται. Ελευθερώνονται από τις δικές τους διαστάσεις). Οι μάγοι στη βυζαντινή εικόνα δεν είναι χρυσοντυμένοι αριστοκράτες ή ιππότες, όπως στη Δυτική τέχνη που συνοδεύονται από πλήθος καβαλαρέων, στολισμένων, όπως θα πει ο Κόντογλου, «με ρούχα μεταξωτά κι αρματωμένους με σπαθιά και με κοντάρια, καβάλα απάνω σε άλογα με χρυσά γκέμια και χάμουρα, με ένα καραβάνι ατέλειωτο από μουλάρια κι από καμήλες φορτωμένες που ανηφορίζουνε απάνω στο βουνό»[32]. Μα ούτε και προφήτες είναι. Είναι οι σοφοί που ζητούσαν να διαπεράσουν τα όρια του κτιστού κόσμου. Τελικά το φως ήλθε στον κόσμο αυτεπάγγελτα, χωρίς να το ελκύσει η ανθρώπινη κοσμική σοφία αλλἄ, όπως είπα, αυταπάγγελτα. Θυμηθείτε τι ψάλλουμε στον ακάθιστο ύμνο : «σώσαι θέλων τον κόσμο ο των όλων δεσπότης προς τούτοις αυτεπάγγελτος ήλθε».

Αν θέλουμε να ακριβολογήσουμε θα πρέπει έτσι απλά να πούμε ότι πίσω από την ιστορία των μάγων, που για τους δυτικούς ζωγράφους είναι πολύ επιδειχτικό θέμα, προβάλλει η διαθήκη των εθνών, στους οποίους ο Λόγος ήταν παρών εν σπέρματι προ της σαρκώσεώς του και τώρα η διαθήκη αυτή βρίσκει το σκοπό της. Με βάση αυτόν τον εν σπέρματι θείον Λόγο και μέσα από τις πολυδαίδαλους ατραπούς του προσωπικού τους μόχθου οι μάγοι οδηγούνται στον σαρκωθέντα Λόγον και καταθέτουν ενώπιόν του τα δώρα τους. Δώρα πνευματικού μόχθου, σύμβολα πνευματικά, συλ-ληφθέντα από εσωτερική παρόρμηση και ενόραση. Είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτοι από τον γεννηθέντα Κύριο. Αντίθετα με τους σοφούς του γένους του Χριστού αυτοί δεν μένουν στις εθνικιστικές τους προκαταλήψεις. Η γνώση δεν τους στέκεται εμπόδιο στην προσκύνηση και αναγνώριση του Χριστού. Και θα πρόσθετα: Η παρουσία τους στην εικόνα παραπέμπει στις ευαίσθητες μορφές των Μυροφόρων, οι οποίες έσπευσαν να μυρώσουν τον νεκρό Χριστό. ¶λλωστε ένας ύμνος θα πει χαρακτηριστικά:

«Σήμερον ο Θεός διΆ αστέρος

μάγους εις προσκύνησιν άγει

προμηνύοντας αυτού την τριήμερον ταφήν

ως εν χρυσώ και σμύρνη και λιβάνω»[33].

Αν οι μυροφόρες γυναίκες υπερέβησαν το φόβο και εκείνες τις ώρες της εγκατάλειψης του Θεού από τα πλάσματά του, διέσωσαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αυτοί εδώ ξεπέρασαν την τυραννία του εγώ και τα δεσμά των εθνικιστικών και άλλων προκαταλήψεών τους.

¶λλο θέμα της εικόνας, συνδεδεμένο με τους μάγους, είναι ο αστέρας. Δεν ενδιαφέρει εδώ ο προσδιορισμός της ταυτότητάς του[34]. Δεν μπαίνει ο πιστός στον πειρασμό μιάς επιστημονικής εξήγησής του · αν πρόκειται δηλ για σύνοδο αστέρων ή για άλλο συγκεκριμένο σπάνιο αστρικό φαινόμενο. Τον αρκεί απλά να δεχθεί ότι ήταν θείο σημάδι ή, αν θέλετε, όργανο που διακονεί το μυστήριο και δίνει στίγμα για το γεγονός που συντελείται στη γη. Η θεολογική λειτουργία του είναι απλή: Η αναζητούμενη στον ουρανό, εν τοις άστροις, αλήθεια «επεφάνη τοις ανθρώποις»[35] στη γη. Ίσως, κατά πως λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, ήταν άγγελος για να δηλώσει ότι το τεχθέν είναι Θεός και άνθρωπος. Ο γεννηθείς αυτός θεάνθρωπος είναι αυτός που ενώνει ουρανό και γη, όπως η φωτεινή δέσμη που πηγάζει από τον φωτεινό αστέρα. Όντας στη γη δεν απουσιάζει από τον ουρανό. Και όπως θα πει ο Ακάθιστος ύμνος:

«όλως ήν εν τοις κάτω

και των άνω ουδόλως απήν

ο απερίγραπτος Λόγος·

συγκατάβασις γαρ θεϊκή.

ου μετάβασις δε τοπική γέγονεν».

Ωραίο θέμα που συμπληρώνει το σκηνικό της γέννησης είναι οι ποιμένες, στους οποίους ένας άγγελος μεταφέρει το χαρούμενο μήνυμα της γέννησης του Σωτήρος. Είναι αυτοί που έρχονται όχι από μακριά, όπως οι μάγοι, αλλά από κοντά. Αναγνωρίζουν, χωρίς μακρινές διαδρομές, το σημείον, το «παιδίον κείμενον εν τη φάτνη». Έτσι η γέννηση που έλαθε, κατά τον άγιο Ιγνάτιο[36], ακόμη και του Σατανά αλλά και των Ιουδαίων ειδικών θεολόγων, γνωστοποιείται στους ανοιχτό-καρδους, απλοϊκούς και ανυποψίαστους ποιμένες. Η παρουσία τους στην εικόνα, πέρα από το γεγονός ότι είναι ιστορικά-βιβλικά ακριβής και δικαιολογη­μένη, παραπέμπει στον μεγάλο ποιμένα που οδηγεί τα λογικά πρόβατα «προς σέλας ζωηφόρον» όπως θα ψάλλει κάποιο τροπάριο της δ ωδής του κανόνος της εορτής.

Οι άγγελοι, μεγαλοπρεπείς και έκπληκτοι, παρόντες στο γεγονός παρόντες και στην εικόνα, περιβάλλουν το σπήλαιο και άδουν, κατά τη διήγηση του Λουκά, τον γνωστό δοξολογικό ύμνο. Δοξολογούν το μυστήριο. Ένα μυστήριο στο οποίο πρωταγωνιστής είναι ο Θεός Δεν απουσιάζει όμως και ο άνθρωπος. Αντίθετα στο πρόσωπο της Θεοτόκου είναι παρών. Παρόντες και οι αγγελικές δυνάμεις Μας εκπλήσσει ότι αν και εγγύς του Θεού, οι αγιογράφοι τοποθετούν τους αγγέλους εκτός του σπηλαίου γιατί στην ουσία είναι εκτός του μυστηρίου. Κατάπληκτοι και ενεοί δοξολογούν και αινούν ένα θεανθρώπινο μυστήριο όπως θα πει ο ποιητής του Ακαθίστου:

«Πάσα φύσις αγγέλων κατεπλάγη

το μέγα της σης ενανθρωπίσεως έργον.

Τον απρόσιτον γαρ ως Θεόν,

εθεώρει πάσι προσιτόν άνθρωπον».

Ένα μυστήριο κατά το οποίο, όπως δε θα πεί η Ευχή του Μ. Αγιασμού των Θεοφανίων[37],

«Τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει

και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί»

Ένα μυστήριο ενότητας των πριν διασπασμένων, όπως θα διατρανώσει άλλος χριστουγεννιάτικος ύμνος τονίζοντας ότι:

«Ουρανός και η γη σήμερον ηνώθησαν,

Χριστού τεχθέντος»[38]

Ένα μυστήριο που δημιουργεί

«μια η εκκλησία αγγέλων και ανθρώπων»

Τέλος, κάτω δεξιά συναντάμε συχνά τη σκηνή του λουτρού. Δυο γυναίκες, μια μαία ηλικιωμένη και μια βοηθός νεαρά λούζουν το βρέφος Ιησού. Η σκηνή προέρχεται από το απόκρυφο του Ιακώβου, όπου γίνεται λόγος για παρουσία κατά τον τοκετό της Παναγίας μιας μαίας και μιας βοηθού, της Σαλώμης[39]. Η μαία «βαστά το νεογέννητο μωρό και δοκιμάζει με το χέρι της το ζεστό νερό μέσα σε μια κολυμβήθρα, ενώ μια μικρή χοριατιπούλα με το τσεμπέρι της χύνει ζεστό νερό για να πλύνουνε το παιδί». Στο σύνολό της η σκηνή παραπέμπει στο βάπτισμα. Πέραν όμως αυτού αποτελεί έκφραση της σάρκωσης του Λόγου. Ο Χριστός, όπως όλα τα νεογνά, πλένεται. Είναι λοιπόν αληθινός άνθρωπος. Δεν είναι φάντασμα. Δεν εμφανίσθηκε φαινομενικά. «Κατά δόκησιν», όπως λέγανε οι δοκήτες. Έγινε άνθρωπος και προσέλαβε όλα τα ανθρώπινα. ΓιΆαυτό και όπως θα πεί ο ειρμός της Ε΄ ωδής του κανόνος των Θεοφανίων, καθαρίζεται αν και δεν είχε ανάγκη καθαρμών[40].

Σεβασμιώτατε, αγαπητοί μου πατέρες και αγαπητοί μου αδελφοί,

Προσπάθησα απλά και σύντομα να προσεγγίσω μαζί σας τη Βυζαντινή εικόνα της γέννησης του Κυρίου Ιησού. Σε κάποια σημεία έκανα νύξεις στην Δυτική τέχνη. Όχι για να την κατηγορήσω αλλά για να εξάρω το μεγαλείο της δικής μας, αυτής που μας εκφράζει αλλά και μιλάει σε μας. Ήθελα να πω με απλά λόγια ότι η βυζαντινή εικόνα διδάσκει με νοηματική πληρότητα και δογματική ακρίβεια το μυστήριο της σάρκωσης του Λόγου.Οι ορθόδοξοι αγιογράφοι παρέστησαν τη Γέννηση του Χριστού με σχήματα βαθειά και απλά, με χρώματα μυστικά όχι με ένα τρόπο που ταιρειάζει στην κοσμική ζωγραφική αλλά «με την πνευματική αλήθεια που βγαίνει από το ευαγγέλιο[41]» Τίποτα το πομπώδες, φανταχτερό και θεατρικό. Ἡ ταπεινή και φτωχή παρουσία του Χριστού στον κόσμο δεν μπορεί να έχει κανένο στοιχείο επίδειξης δύναμης και κοσμικής αρχοντιάς.

Οι αγιογράφοι και οι υμνωδοί της Γέννησης αποτυπώνουν, εκφράζουν και κάνουν δοξολογία ό,τι ομολογεί η Ορθόδοξη εκκλησία και με τα έργα τους μας προσκαλούν σε λυτρωτική οικείωση των δωρεών και των αγαθών που απέρρευσαν από αυτά.

Κατακλείοντας όσα σύντομα είπαμε σχετικά με την εικόνα της Γέννησης θα πρέπει να σημειώσουμε ότι καθώς προσκυνούμε την εικόνα της Γέννησης συνειδητοποιούμε:

α) ότι ο Χριστός σαρκούμενος έδειξε ότι δεν ήταν και δεν είναι ερωτευμένος με το κύρος του και τη λεγόμενη αξιοπρέπειά του αλλά μόνο και αποκλειστικά με τον άνθρωπο. Εμείς είμαστε συχνά ερωτευμένοι με το «σάβανο» του κύρους μας και της λεγόμενης αξιοπρέπειάς μας. Εμεις είμαστε ερωτευμένοι με το είδωλό μας. Ένας τέτοιος όμως έρωτας ουσιαστικά μας νεκρώνει.

Και β) ότι ο Χριστός με τη γέννησή του και με τη ζωή του δεν έκανε ένα πνευματικό τουρισμό εντός της ιστορίας. Ο δρόμος του ήταν σταυρικός και γιΆ αυτό αναστάσιμος. Αυτόν τον δρόμο υπέδειξε και σε μας.

Με την ευλογία και την άδεια του Σεμασμιωτάτου να εκφράσω μια ευχή: Είθε όλα τα πράγματα του βίου μας, μέσα μας και έξω από μας και στην οικουμένη όλη, να πορεύονται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι φανερό ότι η ζωή μας εκτυλίσσεται και προχωράει με κέντρο όχι τον εαυτούλη μας αλλά το εσπαργανωμένον παιδίον, το «κείμενον εν τη φάτνη».

* Για την παρούσα εισήγηση κάποια στοιχεία αντλήθηκαν α) από την πολύτιμη εργασία του καθηγητή κ. Κων. Καλοκύρη, Η Γέννησις του Χριστού εις την Βυζαντινήν τέχνην της Ελλάδος. Εναίσιμος επί διδακτορία διατριβή υποβληθείσα εις την Θεολογικήν Σχολήν του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήναι 1955 και β) από το κεφ. Γ του μεταφρασμένου στα ελληνικά έργου του Παύλου Ευδοκίμωφ, Η τέχνη της εικόνας. Θεολογία της ωραιότητος, Θεσσαλονίκη σ. 203-215 και γ) Η γέννηση στην Ορθόδοξη και στη Δυτική Αγιογραφία. Του Φώτη Κόντογλου, στο Χριστοῦ Γέννησις, το φοβερόν Μυστήριον, Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2οο1, σ 123-133.

[1] Μθ 2,8 9 11 13 20 κλπ.

[2] Φώτη Κόντογλου, Η Γέννηση στην Ορθόδοξη και στη Δυτική Αγιογραφία, στοΧριστοῦ Γέννησις, το φοβερόν Μυστήριον, Αθήνα 2οο1,σ. 124.

[3] Ειρμός της Θ΄ ωδής του ιαμβικού κανόνα του όρθρου των Χριστουγέννων.

[4] Ιδιόμελο των αίνων του όρθρου των Χριστουγέννων

[5] Ιω 1,14

[6] Αποκ. 21,3

[7] Ησ. 7,25

[8] Λκ 2,12

[9] Μθ 2,11

[10] Λκ 2,7

[11] Πρωτ. Ιακ. 18,1 19,1

[12] Ησ. 9,1

[13] Ιω 1,5

[14] Τροπάριον μετά το ΣΤ ανάγνωσμα του εσπερινού των Θεοφανίων.

[15] Εξαποστειλάριον όρθρου των Χριστουγέννων.

[16] Βλ. προηγούμενη υποσημείωση.

[17] Μιά καλή προσέγγιση του μύθου βρίσκει κανείς στον Ν.Ι. Μπούσουλα, Θέματα μεταφυσικής, Θεσ/κη σ. 66-71.

[18] Ιδιόμελλον Θ΄ ώρας της ακολουθίας των μεγάλων ωρών της παραμονής των Χριστουγέννων.

[19] Εβρ. 2,17

[20] Τροπάριο της Δ΄ ωδής του κανόνα του Μ. Σαββάτου.

[21] Ησ. 1,3

[22] Τροπάριο της Δ΄ ωδής του όρθρου των Χριστουγέννων.

[23] Κολ 1,15 πρβλ. Εβρ 1,6

[24] Φ.Κόντογλου,ό.π.130

[25] Βλ. Κ. Καλοκύρη, Η ζωγραφική της Ορθοδοξίας. Ιστορική, αισθητική και Δογματική ερμηνεία της Βυζαντινής ζωγραφικής, Θεσσαλονίκη 19982 σ.145-146.

[26] Βλ. Κ. Καλοκύρη, όπ. σ. 145 και Π. Ευδοκίμωφ, Η τέχνη της εικόνας, Θεολογία της ωραιότητος (μετ. Κ. Χαραλαμπίδη, Θεσσαλονίκη 1980, σ. 203.

[27] Ιω 11,52

[28] Δοξαστικό της Α΄ ώρας της ακολουθίας των μεγάλων ωρών της παραμονής των Χριστουγέννων.

[29] Βλ. Π. Ευδοκίμωφ, ό.π. σ.213.

[30] Δοξαστικό της Γ΄ ώρας της ακολουθίας των μεγάλων ωρών.

[31] Ιω 2,5

[32] Φ. Κόντογλου, ό.π.131.

[33] Δοξαστικό των αίνων της 26ης Δεκεμβρίου.

[34] Για το θέμα αυτό βλ. Κ. Καλοκύρη, Το άστρον της Βηθλεέμ εις την βυζαντινήν τέχνην, Θεσσαλονίκη 1969.

[35] Τροπάριον μετά το Γ΄ ανάγνωσμα του Εσπερινού των Θεοφανίων.

[36] Ιγνατίου, προς Εφεσίους 19,1.

[37] Ευχή του Μ. Αγιασμού, ποίημα Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων.

[38] Ιδιόμελο της Λιτής του εσπερινού των Χριστουγένων.

[39] Πρωτ. Ιακ. 13,1 19,1 εξ 20,1 εξ.

[40] «… καθαρσίων δε, ως Θεός μη δεόμενος,

τω πεσόντι καθαίρεται…»

[41] Φ. Κόντογλου, ό.π. 123

ΠΗΓΗ : www.imglyfadas.gr
 http://thriskeftika.blogspot.gr/2012/12/blog-post_89.html
http://paterikos.blogspot.gr

Καθαρή καρδιά και φωτισμένος νους

 Γράφει ο π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης

α) Πριν από μερικά χρόνια, σε περιοδικό λόγου και τέχνης της Θεσσαλονίκης γράφτηκε ότι ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς είναι άγιος της "άρχουσας τάξης", επειδή τάχα υπερασπίσθηκε τους ευγενείς κατά την επανάσταση των ζηλωτών του 14ου αιώνα. Υποστηρίχθηκε επίσης ότι "για την πολιτεία του αυτή οι λαϊκές μάζες δεν τίμησαν ισάξια με άλλους αγίους της πόλης, όπως τον άγιο Δημήτριο, τον Γρηγόριο Παλαμά που δεν πέρασε στη λαϊκή λατρεία".

β) Η άποψη αυτή υπεραπλουστεύει τα πράγματα και αφήνει αιχμές για παραπλανητικές εντυπώσεις. Διαφορετική γνώμη θα σχηματίσει ο νηφάλιος μελετητής της ζωής και του συγγραφικού του έργου. Εξάλλου, οι άγιοι μιμούνται τη ζωή του Χριστού, ο οποίος θυσιάσθηκε για τη σωτηρία όλου του κόσμου. Έτσι και ο άγιος Γρηγόριος, που αγωνίσθηκε για την πνευματική καλλιέργεια και ειρήνευση του λαού του, αναδείχθηκε οικουμενικός διδάσκαλος και κήρυκας της αλήθειας, που ανήκει σε όλο το πλήρωμα της Εκκλησίας.

γ) Για την αναίρεση της παραπάνω κατηγορίας, αρκεί μόνο η παράθεση κάποιων αποσπασμάτων από ομιλία που εκφωνήθηκε στη Θεσσαλονίκη, κατά την πολυτάραχη εκείνη εποχή στα πρώτα έτη της αρχιερατείας του. Καυτηριάζοντας ο άγιος Γρηγόριος την κοινωνική αδικία, την υπέρογκη φορολογία και τη μισανθρωπία των ισχυρών της εποχής του φθάνει να τους παρομοιάζει με αιμοβόρα σκυλιά και άγρια γουρούνια, που αρπάζουν την περιουσία των αδυνάτων.

δ) Είναι χαρακτηριστικό ένα απόσπασμα από την 63η Ομιλία: "Καταντήσαμε να μην καταφέρνουμε σχεδόν τίποτε άλλο, εκτός από το να φθείρουμε ο ένας τον άλλο και να βλάπτουμε τους φτωχοτέρους μας. Οι εξουσιαστές αυξάνουν ακόμη περισσότερο την καταπίεση των φτωχών, επιβάλλοντας βαρύτερους φόρους στους εργάτες. Γι' αυτό υψώνουν οι φτωχοί τη φωνή τους ενάντια σε σας που κατέχετε την εξουσία, γιατί δεν μπορούν να υποφέρουν την άσπλαχνη και μισάνθρωπη διάθεση των φοροεισπρακτόρων και τη συνεχή βία και αδικία που προέρχεται από σας που είσθε ισχυρότεροί τους". Και καταλήγει ότι "και μέχρι μοναχών έφθασε της επικεχυμένης αδικίας το ρείθρον".

ε) Όμως, ο άγιος Γρηγόριος είναι γνω- στός, όχι τόσο για την κοινωνική του διδασκαλία, η οποία είναι όντως πρω- τοποριακή, αλλά για την ησυχαστική και νηπτική διάσταση του έργου του. Ανέλαβε να υπερασπισθεί τους ησυχα- στές μοναχούς, τους οποίους κατηγορούσε ο Βαρλαάμ Καλαβρός στηριζό- μενος σε αφηρημένες φιλοσοφικές ιδέες. Έτσι συντάσσονταςτις Τριάδες, ένα βαθύ θεολογικό σύγγραμμα, διασαφηνίζει την ορθόδοξη πίστη για την αμαρ- τία, τη σάρκωση, τη λύτρωση, την αξία της άσκησης, τη χάρη της προσευχής και των ιερών μυστηρίων. Σημαντική είναι η θέση του για τη διάκριση αμέθεκτης ουσίας και αιώνιων δημιουργικών και προνοιακών ενεργειών στο Θεό. 

στ) Το έργο του, που στηρίζεται στην προγενέστερη χριστιανική παράδοση, έγινε συνοδικώς αποδεκτό από την Εκκλησία που τον κατέταξε στη χορεία των μεγάλων διδασκάλων της. Ο Θεός για τον άγιο Γρηγόριο δεν είναι αφηρημένη έννοια ή φιλοσοφική ιδέα, αλλά πρόσωπο ζων που καλεί σε κοινωνία, για να θεώσει τον άνθρωπο. Έτσι, η άσκηση και η προσευχή αποτελούν θετική απάντηση στη Θεία πρόσκληση και συμβάλλουν στην άνθιση της χάρης του αγίου Βαπτίσματος. Με τη χάρη της προσευχής αποκαλύπτεται η "εντός ημών βασιλεία" (Λουκ. 17, 21) και ο "κρυπτός της καρδίας άνθρωπος" (Α' Πέτρ. 3, 4).

ζ) Ο σύγχρονος άνθρωπος διακρίνεται για τη μεγάλη εξωστρέφεια, την υπέρμετρη κινητικότητα, την έντονη δραστηριότητα, αλλά και την επιφανειακή κριτική των πάντων. Παράλληλα, στον εκκλησιαστικό χώρο προβάλλεται ο κοινωνικός χαρακτήρας της εν Χριστώ ζωής και μάλλον υποτιμάται η ησυχαστική, ασκητική και νηπτική της διάσταση. Όμως, οποιαδήποτε κοινωνική δράση και προσφορά για να είναι επιτυχής, χρειάζεται εσωτερική ησυχία, καθαρή καρδιά και φωτισμένο νου. Ανάλογα αισθητήρια απαιτούνται για να αξιολογεί κάποιος καθαρά τη σύγχρονη πραγματικότητα, αλλά και την παρουσία των αγίων στη ζωή των ανθρώπων.

 

 

 http://www.makthes.gr/news/opinions/95973/

http://paterikos.blogspot.gr

 

Με τίποτε δεν είναι ευχαριστημένος ο αχάριστος...

-Γέροντα, γιατί πολλοί άνθρωποι, ενώ τα έχουν όλα,νιώθουν άγχος και στενοχώρια;

-Όταν βλέπετε έναν άνθρωπο να έχη μεγάλο άγχος, στενοχώρια και λύπη, ενώ τίποτε δεν του λείπει, να ξέρετε ότι του λείπει ο Θεός.

Όποιος τα έχει όλα, και υλικά αγαθά και υγεία, και αντί να ευγνωμονή τον Θεό, έχει παράλογες απαιτήσεις και γκρινιάζει, είναι για την κόλαση με τα παπούτσια. Ο άνθρωπος, όταν έχη ευγνωμοσύνη, με όλα είναι ευχαριστημένος. Σκέφτεται τί του δίνει ο Θεός κάθε μέρα και χαίρεται τα πάντα. Όταν όμως είναι αχάριστος, με τίποτε δεν είναι ευχαριστημένος∙ γκρινιάζει και βασανίζεται με όλα. Αν, ας πούμε, δεν εκτιμάη την λιακάδα και γκρινιάζει, έρχεται ο Βαρδάρης και τον παγώνει… Δεν θέλει την λιακάδα∙ θέλει το τουρτούρισμα που προκαλεί ο Βαρδάρης.

-Γέροντα, τί θέλετε να πήτε μ’ αυτό;

-Θέλω να πω ότι, αν δεν αναγνωρίζουμε τις ευλογίες που μας δίνει ο Θεός και γκρινιάζουμε, έρχονται οι δοκιμασίες και μαζευόμαστε κουβάρι. Όχι, αλήθεια σας λέω, όποιος έχει αυτό το τυπικό, την συνήθεια της γκρίνιας, να ξέρη ότι θα του έρθη σκαμπιλάκι από τον Θεό, για να ξοφλήση τουλάχιστον λίγο σ’ αυτήν την ζωή. Και αν δεν του έρθη σκαμπιλάκι, αυτό θα είναι χειρότερο, γιατί τότε θα τα πληρώση όλα μια και καλή στην άλλη ζωή.

-Δηλαδή, Γέροντα, η γκρίνια μπορεί να είναι συνήθεια;

-Γίνεται συνήθεια, γιατί η γκρίνια φέρνει γκρίνια και η κακομοιριά φέρνει κακομοιριά. Όποιος σπέρνει κακομοιριά, θερίζει κακομοιριά και αποθηκεύει άγχος. Ενώ, όποιος σπέρνει δοξολογία, δέχεται την θεϊκή χαρά και την αιώνια ευλογία. Ο γκρινιάρης, όσες ευλογίες κι αν του δώση ο Θεός, δεν τις αναγνωρίζει. Γι’ αυτό απομακρύνεται η Χάρις του Θεού και τον πλησιάζει ο πειρασμός∙ τον κυνηγάει συνέχεια ο πειρασμός και του φέρνει όλο αναποδιές, ενώ τον ευγνώμονα τον κυνηγάει ο Θεός με τις ευλογίες Του.

Η αχαριστία είναι μεγάλη αμαρτία, την οποία ήλεγξε ο Χριστός. «Ουχ οι δέκα εκαθαρίσθησαν; οι δε εννέα πού», είπε στον λεπρό που επέτρεψε να Τον ευχαριστήση. Ο Χριστός ζήτησε την ευγνωμοσύνη από τους δέκα λεπρούς όχι για τον εαυτό Του αλλά για τους ίδιους, γιατί η ευγνωμοσύνη εκείνους θα ωφελούσε...

https://www.facebook.com/pages/%CE%91%CF%8C%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CF%81%CE%B7%CE%BC%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%82/569237763195821?fref=photo

 
http://anexperimentindepth.blogspot.co.uk/2014/12/blog-post_42.html

Η ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΘΥΜΙΑΣ

ΠΟΙΑ είναι αυτή η θαυμαστή αρετή;

Είναι η εγκράτεια του θυμικού μέρους της ψυχής «εις το να κάμει κανείς εκδίκηση» λέγει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Δηλ. η μακροθυμία είναι μία μεγαλοψυχία. Είναι μία μορφή ελέους προς τον συνάνθρωπο.

«Κανείς δεν μπορεί να πει πως είναι πτωχός και δεν έχω να δώσω ελεημοσύνη» παρατηρεί ο αββας Δωρόθεος. «Κάνε έλεος και βάσταξε τον αδελφό σου στον καιρό της ταραχής του, συγχώρησε την αμαρτία του εις βάρος σου, για να λάβεις και συ άφεση από τον Θεό, και έτσι ελεείς την ψυχή του».

Ο Θεός είναι αγάπη και η αγάπη μακροθυμεί. Ο Δαυίδ ψάλλει: «οικτίρμων και ελεήμων ο Κύριος, μακρόθυμος και πολυέλαιος ουκ εις τέλος οργισθήσεται ουδέ εις τον αιώνα μηνιεί».

Η μακροθυμία γεννάται από την πίστη και σχετίζεται με πολλές αρετές. Εμπεριέχεται ιδιαίτερα στην ακακία και αγνότητα κατά τον Απόστολο. Μη γίνεσθε παιδιά στο μυαλό αλλά στην κακία. Διότι το νήπιο, κατά τον αββά Δωρόθεο, δεν έχει κακία. Αν τον εξευτελίσουν, δεν θυμώνει. Αν κανείς του πάρει ό,τι έχει, δεν στενοχωρείται, διότι είναι άκακο. Αλλά και η ταπεινοφροσύνη «συνεργάζεται» μαζί της, διότι κάνει τον άνθρωπο να μην οργίζεται ούτε να εξοργίζει κανένα.

Η μακροθυμία είναι αποτέλεσμα ασκήσεως. Ο αββάς Αμμωνάς είπε: «δεκατέσσερα έτη εποίησα εν τη σκήτει δεόμενος το Θεού νυκτός και ημέρας, ίνα μοι χαρίσηται νικήσαι την οργήν».

Ένας αδελφός είπε στον Γέροντα του: « Θέλω να μαρτυρήσω για το Θεό». Και του απάντησε ο Γέροντας: «εάν εν καιρώ ανάγκης ανεχθής τον αδελφό σου, ίσον το μαρτύριο εστί της καμίνου των τριών παίδων». Ας μην αποφεύγουμε, λοιπόν, τον αγώνα της μακροθυμίας, συνιστά ο Ευεργετινός, επιδιώκοντας την ερημία και την μοναξιά, διότι όταν δεν εξασκούμαστε από την συναναστροφή με τους άλλους ανθρώπους, περισσότερο αγριεύουν μέσα μας τα πάθη και προ παντός αυτό του θυμού.

Λένε για τον άγιο Ιάκωβο, ότι όταν τον οδηγούσαν στο θάνατο, ο κατήγορος του μεταμελημένος, έπεσε μπροστά του λέγοντας: «συγχώρεσε με». Τότε ο Άγιος του είπε: «ειρήνη σοι» και τον καταφίλησε. Ο δε κατήγορος του θαυμάζοντας, ομολόγησε τον εαυτό του χριστιανό εκείνη την ώρα και μαρτύρησε μαζί του.
Ας ρίχνουμε και εμείς πάντοτε το «γλυκό αγκίστρι» της συμπάθειας και της μακροθυμίας, και ο Θεός θα μας χαρίσει μόνιμη και σταθερή γαλήνη στη θάλασσα της ψυχής μας, ως δωρεά του Αγίου Πνεύματος, μια και ο καρπός του Πνεύματος «εστί αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία…».

π.Γ.Στ.
http://agiabarbarapatras.blogspot.com/

http://paterikos.blogspot.gr

Όταν δίνεις πλουτίζεις... δεν φτωχαίνεις !!!

Ο φούρναρης γκρίνιαζε συνέχεια στην γυναίκα του που πήγαινε στις εκκλησίες και έδινε στους φτωχούς και στους εράνους. Μια μέρα, εκεί που έβγαλε το ζεστό ψωμί και μοσχοβόλησε η γειτονιά, ήρθε και στάθηκε στην πόρτα του ένας φτωχος.

-Αφεντικό, όλα αυτά τα ψωμιά είναι δικά σου;
-Αμ΄ τίνος να'ναι;
-Και δεν τα τρως;
-Βρε φύγε από δω!
-Δώσε μου και μένα ένα ψωμάκι που πεινάω.
-Φύγε σου είπα, παράτα με.
-Αφεντικό!
-Φεύγεις ή δεν φεύγεις;
-Αφεντικό! Παρακαλούσε ο φτωχός...

Δεν πρόλαβε να τελειώσει, και ο φούρναρης πετάει ένα ψωμί στο κεφάλι του. Έσκυψε ο φτωχός και το ψωμί τον πήρε ξυστά και έπεσε παραπέρα. Τρέχει, το αρπάζει, κάθεται σε μια γωνιά και το τρώει... Ο φούρναρης όλη μέρα ήταν νευριασμένος για τον γρουσούζη επισκέπτη και το ψωμί που έχασε. Ας τολμήσει να ξανάλθει, έλεγε!
Τη νύχτα, κάπου δύο μετά τα μεσάνυχτα, πετάγεται ο φούρναρης από τον ύπνο του τρομαγμένος και καταϊδρωμένος.
-Γυναίκα, σήκω, ξύπνα. Φέρε μου μία φανέλα να αλλάξω και να σου πω… Γυναίκα, πέθανα λέει, και μαζεύτηκαν γύρω μου Άγγελοι και διάβολοι. Ποιoς να πάρει την ψυχή μου. Σε μια μεγάλη ζυγαριά όλο και πρόσθεταν οι τρισκατάρατοι τα κρίματά μου. Και ο ζυγός βάρυνε και βάρυνε και οι Άγγελοι δεν είχαν τίποτα να βάλουν και λυπόντουσαν. Σε μια στιγμή, ένας Άγγελος φωνάζει: Το ψωμί! Αυτό που χόρτασε τον πεινασμένο. Βάλτε το στον άλλο ζυγό. Οι διάβολοι επαναστάτησαν: Το ψωμί δεν το έδωσε. Το έριξε να σπάσει το κεφάλι του φτωχού. Και απάντησαν οι Άγγελοι: Όμως χόρτασε τον πεινασμένο και εκείνος έδωσε την ευχή του. Και που λες γυναίκα μου, εκείνο το ψωμί έκανε και έγειρε η ζυγαριά αντίθετα και σώθηκα. Το λοιπόν, δίνε, δίνε και μη σταματάς. Και εγώ θα δίνω. Αχ, και να ξανάρθει εκείνος ο φτωχός!

Επιτέλους το κατάλαβε και ο φούρναρης ότι κερδίζει όταν δίνει. Εμείς όμως; Το έχουμε καταλάβει; Μήπως φοβόμαστε να δώσουμε; Μήπως η "κρίση" μας βούλιαξε στην ολιγοπιστία; Μήπως είναι καιρός να αρχίσουμε να γινόμαστε και λίγο χριστιανοί;;; Και να πιστεύουμε ακλόνητα, πως όταν δίνουμε, αντί να φτωχαίνουμε, πλουτίζουμε. Ας το αποδείξουμε εμπράκτως. Το Πάσχα έρχεται, κάποιοι άνθρωποι έχουν ανάγκη και περιμένουν έστω και ένα κομμάτι ψωμί...

Φίλοι μου, μην ξεχνάτε ότι: Η πρώτη θυγατηρ του Θεού είναι η ελεημοσύνη, αυτή η ελεημοσύνη κατέπεισε τον Θεό και έγινε άνθρωπος, για να σώσει τον άνθρωπο...

Το άρθρο επιμελήθηκε ο συνεργάτης του agioritikovima.gr Κυριάκος Διαμαντόπουλος

Πηγή: http://www.agioritikovima.gr
Πηγή: http://paterikos.blogspot.gr 

Ειναι αλήθεια πως άλλα βλέπουμε κι άλλα πιστεύουμε!

Το μυστήριο δεν έχει ανάγκη από την ανθρώπινη επιχειρηματολογία, αλλ' όπως είναι,έτσι μόνο κηρύσσεται, γιατί δεν είναι μυστήριο Θείο κι ολόκληρο, όταν προσθέσεις κάτι δικό σου.

Και για άλλο λόγο ονομάζεται μυστήριο, γιατί δεν πιστεύουμε όσα βλέπουμε, άλλα βλέπουμε κι άλλα πιστεύουμε. Δηλαδή τέτοια είναι η φύση των μυστηρίων μας.Αλλιώς λοιπόν διάκειμαι προς αυτά εγώ κι αλλιώς ο άπιστος.

Ακούω εγώ ότι σταυρώθηκε ο Χριστός κι αμέσως θαυμάζω την φιλανθρωπία Του. Το ακούει εκείνος και το νομίζει ασθένεια!

Ακούω ότι έγινε δούλος και θαυμάζω τη φροντίδα Του. Το ακούει εκείνος και το θεωρεί ατιμία!

Ακούω οτι πέθανε και εκπλήττομαι για τη δυναμή Του, γιατί, αν αν και πέθανε,δεν κατακρατήθηκε, αλλά και κατήργησε το θάνατο.Ακούει εκείνος και υποπτεύεται αδυναμία!

Εκείνος όταν ακούει Ανάσταση, ισχυρίζεται ότι το πράγμα είναι μύθος, εγώ όμως παραδέχτηκα τις αποδείξεις εκ της πραγματικότητας και προσκυνώ την οικονομία του Θεού!

Εκείνος όταν ακούει λουτρό,νομίζει απλώς νερό,εγώ όμως βλέπω όχι απλώς αυτό που φαίνεται, αλλά τον καθαρισμό της ψυχής δια του Πνευματος!

Εκείνος νομίζει ότι το σώμα μου μόνο έχει λουστει, εγώ όμως πιστεύω ότι και η ψυχή γίνεται καθαρή και αγία,και σκέφτομαι τον τάφο, την ανάσταση, τον αγιασμό, τη δικαιοσύνη, την απολύτρωση, την ανάσταση, την υιοθεσία, την κληρονομία,τη βασιλεία των Ουρανών, τη χορήγηση Πνεύματος.

Γιατί δεν κρίνω τα φαινόμενα κατ' όψιν, αλλά με τα μάτια της διάνοιας!

Ακούω την έκφραση "σώμα Χριστού". Αλλιώς εγώ την καταλαβαίνω κι αλλιώς ο άπιστος!



Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Πηγή: http://1myblog.pblogs.gr/pages/2.html
Πηγή: http://paterikos.blogspot.gr

Ὁρθόδοξη ζωή κατὰ τούς 'Αγίους Πατέρες.

ΤΑ ΑΠΛΩΜΕΝΑ ΧΕΡΙΑ.

Ὁ Ἀββᾶς Χομαί, λίγο πρὶν κοιμηθῆ ἐν Κυρίῳ, ἄφησε στὰ πνευματικά του τέκνα τὶς ἀκόλουθες συμβουλές, ποὺ πάντοτε εἶναι ἀληθινὲς καὶ ἀπαραίτητες γιὰ λαϊκοὺς καὶ κληρικούς, λέγοντας: «Μὴ κατοικήσετε ποτὲ μαζὶ μὲ αἱρετικούς, μήτε νὰ συνάψετεσχέσεις μὲ ἄρχοντες, μήτε νὰ εἶναι τὰ χέρια σας ἁπλωμένα στὸ νὰ συνάζετε, ἀλλὰμᾶλλον ἁπλωμένα στὸ νὰ δίνετε». Ἂς προσέξουμε ὅλοι αὐτὸ τὸ τελευταῖο γιὰ τὰ ἁπλωμένα χέρια, ποὺ ἔγιναν στὴν ἐποχή μας πολὺ ἁρπακτικά…

Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΟΣΦΡΗΣΗ.

Στὸν Λόγον του «Περὶ διακρίσεως» ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς «Κλίμακος» γράφει: «Ἐκεῖνοι,ποὺ ἔχουν καλὴ ὄσφρηση μποροῦν νὰ ἀντιληφθοῦν κάποιον, ποὺ ἔχει ἐπάνω του ἀρώματα. Ὁμοίως καὶ μία καθαρὴ ψυχή, ὅταν πλησιάση κάποιον, ποὺ ἔχει τὴν εὐωδία,ποὺ καὶ αὐτὴ ἀπέκτησε ἀπὸ τὸν Θεὸν ἢ τὴν δυσωδία, ποὺ καὶ αὐτὴ κάποτε εἶχε, ἀλλὰτώρα ἐλευθερώθηκε τελείως, ἀμέσως τὶς ἀντιλαμβάνεται, τὴν στιγμή, ποὺ οἱ ἄλλοι γύρωδὲν αἰσθάνονται τίποτε». Ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς γίνεται πάντοτε ὁ ἀσφαλὴς ὁδηγός γιὰ τὴν καλὴ πνευματικὴ πορεία.

ΠΟΤΕ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ.

Ἀντιγράφω λίγες φράσεις ἀπὸ τὸν Μέγα Βασίλειο («Ὅροι κατ᾽ ἐπιτομήν), ὅπου μᾶς διδάσκει ὅτι ὁ πιστός, ὅσον καὶ ἂν ἁμαρτήση, δὲν πρέπει νὰ ἀπελπισθῆ: «Ἐὰν τὰ ἁμαρτήματά μας, 
ὅπως εἶναι φυσικόν, συμβαίνει καὶ νὰ μετροῦνται καὶ νὰ ἀριθμοῦνται,ἐνῶ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀμέτρητο καὶ οἱ οἰκτιρμοί του ἀναρίθμητοι, δὲν ἔχουμε καιρὸ γιὰ ἀπόγνωση καὶ ἀπελπισία, ἀλλὰ γιὰ ἐπίγνωση τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ καὶκαταδίκη τῶν ἁμαρτημάτων, τῶν ὁποίων ἡ ἄφεση, ὅπως λέγει ἡ Ἁγία Γραφή, παρέχεταιμὲ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ὅτι δὲ δὲν πρέπει νὰ ἀπογοητευόμαστε, τὸ διδασκόμεθα σὲπολλὰ σημεῖα καὶ μὲ πολλοὺς τρόπους, ἀλλ᾽ ἰδιαίτερα ἀπὸ τὴν Παραβολὴ τοῦ Κυρίουμας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἀναφέρεται στὸν Ἄσωτον Υἱόν, ποὺ πῆρε τὴν πατρικὴ περιουσία καὶ τὴν κατανάλωσε στὶς αἰσχρὲς πράξεις του».

ΓΙΑΤΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Ο ΚΟΣΜΟΣ.

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς γράφει στὴν Ι´ Ἑκατοντάδα τοῦ ἔργου του «Περὶἀγάπης» τὰ ἑξῆς σημαντικά: «Ὁ ὑπερπλήρης Θεός, ποὺ δὲν ἔχει ἀνάγκην ἀπὸ τίποτε,παρήγαγε τὰ δημιουργήματά Του, ὄχι ἀπὸ κάποιαν ἀνάγκη, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἀπολαμβάνουν αὐτὰ Αὐτόν, ἀνάλογα μὲ τὴν συμμετοχή τους σ᾽ Αὐτόν. Ἐκεῖνος πάλι γιὰ νὰ εὐφραίνεται μὲ τὰ ἔργα Του, βλέποντας αὐτὰ νὰ εὐφραίνονται καὶ νὰ χορταίνουν πάντοτε, κατὰ τρόπον ἀχόρταγον,Ἐκεῖνον, ποὺ δὲν χορταίνεται ποτέ». Μὲ μιὰ λέξη ὅλα τὰ ἐδημιούργησε ἀπὸ ἀγάπη καὶ μόνον ἀπὸ ἀγάπη!

ΚΑΡΠΟΣ ΤΗΣ Θ. ΧΑΡΙΤΟΣ Η ΕΙΡΗΝΗ.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς διδάσκει αὐτὴν τὴν ἀλήθεια, λέγοντας: «Ἡ εἰρήνη εἶναι καρπὸς τῆς Χάριτος. Ἐγὼ γι᾽ αὐτὸ ζητῶ ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ σᾶς χορηγηθοῦνκαὶ τὰ δύο, καὶ ἡ Χάρη καὶ ἡ Εἰρήνη… Γιατὶ δὲν μένουν σταθερά, ἂν δὲν ἀπολαύσης τὴνθεία βοήθεια, οὔτε ἔχουμε καμμιὰ ὠφέλεια, ἂν δὲν ἀναφέρονται στὸν Θεόν. Γιατὶ δὲν ἔχουμε κανένα ὄφελος, ἂν εἴμαστε εἰρηνικοὶ μὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ βρισκόμαστεσὲ ἔχθρα μὲ τὸν Θεόν. Ὅπως ἐπίσης δὲν βλαπτόμαστε σὲ τίποτε, ἀκόμη καὶ ἂν ὅλοι μᾶς πολεμοῦν, ὅταν ἔχουμε εἰρηνικὲς σχέσεις μὲ τὸν Θεόν. Καὶ πάλι δὲν ἔχουμε κανέναὄφελος, ἀκόμα καὶ ἂν ὅλοι μᾶς ἐκτιμοῦν, ἐφ᾽ ὅσον βρισκόμαστε σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν Θεόν». Εἰρήνη λοιπὸν μὲ τὸν Θεόν.

Π. Μ. Σωτῆρχος

 

 

http://simeron.wordpress.com/2011/07/18/oruodojh-zvh-kata-tous-agious-pateres-orthodoksos-typos-188/
http://paterikos.blogspot.gr

Η πιο εύκολη αμαρτία (Αββάς Δωρόθεος)

Ξέρεις πόσο μεγάλη αμαρτία είναι να κρίνεις τον πλησίον; Πραγματικά, τί μπορεί να είναι βαρύτερο απ’ αυτό; Τί άλλο μισεί τόσο πολύ και αποστρέφεται ο Θεός σαν την κατάκριση; Όπως ακριβώς είπαν οι Πατέρες, δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα απ’ αυτήν. 

Και όμως λένε ότι από αυτά τα μικροπράγματα φτάνει κανείς σ’ αυτό το τόσο μεγάλο κακό. Από το να δεχτεί μιά μικρή υποψία για τον πλησίον, από το να λέει: «Τί σημασία έχει αν ακούσω τι λέει αυτός ο αδελφός; Τί σημασία έχει αν πω και εγώ αυτόν τον λόγο; Τί σημασία έχει αν δω που πάει αυτός ο αδελφός ή τι πάει να κάνει αυτός ο ξένος»; Αρχίζει… ο νους να αφήνει τις δικές του αμαρτίες και ν’ απασχολείται με τη ζωή του πλησίον. Από εκεί φτάνει κανείς στην κατάκριση, στην καταλαλιά, στην εξουθένωση. Από εκεί πέφτει σ’ όσα κατακρίνει. Επειδή δεν φροντίζει για τις δικές του κακίες, επειδή δεν κλαίει, όπως είπαν οι Πατέρες, τον πεθαμένο εαυτόν του, δεν μπορεί σε τίποτα απολύτως να διορθώσει τον εαυτόν του, αλλά πάντοτε απασχολείται με τον πλησίον. Και τίποτα δεν παροργίζει τόσο το Θεό, τίποτα δεν ξεγυμνώνει τόσο τον άνθρωπο και δεν τον οδηγεί στην εγκατάλειψη, όσο η καταλαλιά, η κατάκριση και η εξουθένωση του πλησίον.  

Γιατί άλλο πράγμα είναι η καταλαλιά και άλλο η κατάκριση και άλλο η εξουθένωση. 

• Καταλαλιά είναι το να διαδίδεις με λόγια τις αμαρτίες και τα σφάλματα του πλησίον π.χ. ο τάδε είπε ψέματα, οργίστηκε ή πόρνευσε ή κάτι τέτοιο έκαμε. Λέγοντας όλα αυτά, ήδη κανείς «καταλαλεί», δηλαδή, μιλάει με εμπάθεια εναντίον κάποιου, συζητάει με εμπάθεια για το αμάρτημά του.  

• Κατάκριση είναι το να κατηγορήσει κανείς τον ίδιο τον άνθρωπο, λέγοντας ότι αυτός είναι ψεύτης, είναι οργίλος, είναι πόρνος. Γιατί έτσι κατέκρινε την ίδια τη διάθεση της ψυχής του και έβγαλε συμπέρασμα για όλη τη ζωή του, λέγοντας ότι είναι τέτοια η ζωή του, τέτοιος είναι αυτός και σαν τέτοιο τον κατέκρινε. Και αυτό είναι πολύ μεγάλη αμαρτία. Γιατί είναι άλλο να πει κανείς ότι κάποιος οργίστηκε και άλλο να πει ότι κάποιος είναι οργίλος και να βγάλει συμπέρασμα, όπως είπα, για όλη του τη ζωή. Και τόσο πιο βαριά από κάθε άλλη αμαρτία είναι η κατάκριση, ώστε και ο ίδιος ο Χριστός να φτάσει να πει: «Υποκριτή, βγάλε πρώτα από το μάτι σου το δοκάρι, και τότε κοίταξε να βγάλεις την αγκίδα από το μάτι του αδελφού σου» (Λουκ. 6, 42). Και παρομοίασε τη μεν αμαρτία του πλησίον με αγκίδα, τη δε κατάκριση με δοκάρι. Τόσο πολύ βαριά είναι η κατάκριση που ξεπερνάει σχεδόν κάθε άλλη αμαρτία… 

Γιατί να μην κατακρίνουμε καλύτερα τους εαυτούς μας και τα ελαττώματά μας, που τα ξέρουμε πολύ καλά και που γι’ αυτά θα δώσουμε λόγο στο Θεό; Γιατί αρπάζουμε την κρίση από το Θεό; Τί ζητάμε από το πλάσμα Του;…Γιατί θέλουμε να πάρουμε επάνω μας τα βάρη των άλλων; Εμείς έχουμε τι να φροντίσουμε, αδελφοί μου. Καθένας ας έχει το νου του στον εαυτόν του και στις αμαρτίες του. Μόνο ο Θεός μπορεί είτε να δικαιώσει είτε να κατακρίνει τον καθένα, γιατί Αυτός μόνο ξέρει του καθενός την κατάσταση και τη δύναμη και το περιβάλλον και τα χαρίσματα και την ιδιοσυγκρασία και τις ιδιαίτερες ικανότητές του και κρίνει σύμφωνα μ’ όλα αυτά, όπως Αυτός μόνον γνωρίζει. Διαφορετικά, βέβαια, κρίνει ο Θεός τα έργα του επισκόπου και διαφορετικά του άρχοντα, αλλιώς του ηγουμένου και αλλιώς του υποτακτικού, αλλιώς του νέου και αλλιώς του γέρου, αλλιώς του αρρώστου και αλλιώς του γερού. Και ποιός μπορεί να κρίνει σύμφωνα μ’ αυτές τις προϋποθέσεις παρά μόνον Αυτός που δημιούργησε τα πάντα, Αυτός που έπλασε τα πάντα και γνωρίζει τα πάντα;… 

 Τίποτα απολύτως δεν μπορεί να ξέρει ο άνθρωπος από τις βουλές του Θεού. Μόνον Αυτός είναι Εκείνος που καταλαβαίνει τα πάντα και είναι σε θέση να κρίνει τον καθένα, όπως μόνος αυτός γνωρίζει.
 
Πραγματικά, συμβαίνει να κάνει κάποιος αδελφός μερικά πράγματα με απλότητα. Αυτή όμως η απλότητα ευαρεστεί στο Θεό περισσότερο από ολόκληρη τη δική σου ζωή. Και συ κάθεσαι και τον κατακρίνεις και κολάζεις τη ψυχή σου; Και αν κάποτε υποκύψει στην αμαρτία, πώς μπορείς να ξέρεις πόσο αγωνίστηκε και πόσο αίμα έσταξε, πριν κάνει το κακό, ώστε να φτάνει να μοιάζει η αμαρτία του σχεδόν σαν αρετή στα μάτια του Θεού; Γιατί ο Θεός βλέπει τον κόπο του και τη θλίψη που δοκίμασε, όπως είπα, πριν να κάνει το κακό, και τον ελεεί και τον συγχωρεί. Και ο μεν Θεός τον ελεεί, εσύ δε τον κατακρίνεις, και χάνεις τη ψυχή σου; Πού ξέρεις ακόμα και πόσα δάκρυα έχυσε γι’ αυτό, ενώπιον του Θεού; Και συ μεν έμαθες την αμαρτία, δεν ξέρεις όμως τη μετάνοια. Μερικές φορές μάλιστα δεν κατακρίνουμε μόνο, αλλά και εξουθενώνουμε.

• Εξουθένωση είναι όταν, όχι μόνον κατακρίνει κανείς κάποιον, αλλά και τον εκμηδενίζει, σαν να τον αποστρέφεται και τον σιχαίνεται σαν κάτι αηδιαστικό. Αυτό είναι ακόμα χειρότερο καο πολύ πιο καταστρεπτικό από την κατάκριση. 

 Όσοι όμως θέλουν να σωθούν δεν προσέχουν καθόλου τα ελαττώματα του πλησίον, αλλά προσέχουν πάντοτε τις δικές τους αδυναμίες και έτσι προκόβουν. Σαν εκείνον που είδε τον αδελφό του να αμαρτάνει και στενάζοντας βαθιά είπε: «Αλλοίμονό μου, γιατί σήμερα πέφτει αυτός, οπωσδήποτε αύριο θα πέσω εγώ». Βλέπεις με ποιό τρόπο επιδιώκει τη σωτηρία του, πως προετοιμάζει τη ψυχή του; Πως κατάφερε να ξεφύγει αμέσως από την κατάκριση του αδελφού του; Γιατί λέγοντας ότι: «Οπωσδήποτε θα αμαρτήσω και εγώ αύριο» έδωσε την ευκαιρία στον εαυτόν του ν’ ανησυχήσει και να φροντίσει για τις αμαρτίες που επρόκειτο δήθεν να κάνει. Και μ’ αυτό τον τρόπο ξέφυγε την κατάκριση του πλησίον. Και δεν αρκέστηκε μέχρις εδώ, αλλά κατέβασε τον εαυτόν του χαμηλότερα απ’ αυτόν που αμάρτησε λέγοντας: «Και αυτός μεν μετανοεί για την αμαρτία του, εγώ όμως δεν είναι σίγουρο ότι θα μετανοήσω, δεν είναι σίγουρο ότι θα τα καταφέρω, δεν είναι σίγουρο ότι θα έχω τη δύναμη να μετανοήσω». 

Βλέπεις το φωτισμό της θείας αυτής ψυχής; Γιατί όχι μόνον κατάφερε να ξεφύγει από την κατάκριση του πλησίον, αλλά έβαλε τον εαυτό της πιο κάτω απ’ αυτόν. 

Και εμείς οι άθλιοι, εντελώς αδιάκριτα, κατακρίνουμε, αποστρεφόμαστε, εξευτελίζουμε, αν δούμε ή αν ακούσουμε ή αν υποψιαστούμε κάτι. Και το χειρότερο είναι ότι δεν σταματάμε μέχρι τη ζημιά που κάνουμε στον εαυτό μας, αλλά συναντάμε και άλλον αδελφό και αμέσως του λέμε: « Αυτό και αυτό έγινε». Και του κάνουμε κακό βάζοντας στην καρδιά του αμαρτίες… Αλλά ενώ κάνουμε διαβολικό έργο δεν ανησυχούμε κιόλας. Γιατί, τί άλλο έχει να κάνει ο διάβολος από το να ταράζει και να βλάπτει; Και γινόμαστε συνεργάτες των δαιμόνων και για τη δική μας καταστροφή και για του πλησίον… 

Από ποιό άλλο λόγο τα παθαίνουμε αυτά, παρά από το ότι δεν έχουμε αγάπη; Γιατί αν είχαμε αγάπη και συμπαθούσαμε και πονούσαμε τον πλησίον μας, δεν θα είχαμε το νου μας στα ελαττώματα του πλησίον…Αν είχαμε αγάπη, η ίδια η αγάπη θα σκέπαζε κάθε σφάλμα, όπως ακριβώς έκαναν οι άγιοι, όταν έβλεπαν τα ελαττώματα των ανθρώπων. Γιατί μήπως είναι τυφλοί οι άγιοι και δεν βλέπουν τα αμαρτήματα; Και ποιός μισεί τόσο πολύ την αμαρτία όσο οι άγιοι; Και όμως δεν μισούν εκείνον που αμαρτάνει, ούτε τον κατακρίνουν, ούτε τον αποστρέφονται, αλλά υποφέρουν μαζί του, τον συμβουλεύουν, τον παρηγορούν, τον γιατρεύουν σαν άρρωστο μέλος του σώματός τους. Κάνουν τα πάντα για να τον σώσουν…Με την μακροθυμία και την αγάπη τραβούν τον αδελφό και δεν τον απωθούν, ούτε τον σιχαίνονται…

Ας αποκτήσουμε λοιπόν και εμείς αγάπη, ας αποκτήσουμε ευσπλαχνία για τον πλησίον. Και έτσι θ’ αποφεύγουμε να καταλαλούμε, να κατακρίνουμε, να εξουδενώνουμε τους άλλους. Ας βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον σαν να είμαστε μέλη του ίδιου σώματος… 

Ο Θεός ας μας αξιώσει να προσέχουμε όσα μας συμφέρουν πνευματικά και να τα εφαρμόζουμε. Γιατί όσο φροντίζουμε και ενδιαφερόμαστε να εφαρμόζουμε όσα ακούμε, τόσο περισσότερο μας φωτίζει ο Θεός πάντοτε και μας διδάσκει το θέλημά Του.
  
(Αββά Δωροθέου, Έργα Ασκητικά, Εκδόσεις «Ετοιμασία», Ι. Μ. Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καρέα, Αθήναι 1981, Στ΄ Διδασκαλία (αποσπάσματα) σ. 187- 203).


http://agiosmgefiras.blogspot.gr